Gwarchod afonydd
Mae afonydd a nentydd yn cael eu gwella gan y sector dŵr
Mae gan gwmnïau dŵr rôl mewn gwella afonydd bob blwyddyn yn ogystal â'u cadw'n lan.
- 60 marathonau
Ffynhonnell: Environment Agency a Chyfoeth Naturiol Cymru; Lloegr a Chymru, Ebrill 2023- Rhagfyr 2024
Canran afonydd ar statws cyffredinol da neu well Ffynhonnell: Environment Agency a Chyfoeth Naturiol Cymru; Ionawr 2019 - Rhagfyr 2019
Mae ansawdd y dŵr mewn afonydd a llynnoedd yn cael ei brofi a chael ei raddio yn wael, cymhedrol, da neu uchel. Mae'r profion ar gyfer pethau amrywiol gan gynnwys:
- os ydy cemegau yn y dŵr yn is na'r terfyn a ganiateir
- pa mor dda mae'r dŵr yn llifo
- faint o fywyd gwyllt (pysgod a phlanhigion afon) sy'n bresennol yn y dyfroedd ac o'u cwmpas
Gwnaethpwyd y profion yn fwy anodd fyth yn ddiweddar. Mae'r system sgorio yn golygu os bydd yr afon yn methu hyd yn oed un o'r profion niferus, does dim modd iddi gyrraedd gradd dda.
Mae cwmnïau dŵr yn trin carthion ac unwaith bydd y mater solet i gyd wedi'i dynnu allan, mae gweddill y dŵr gwastraff yn cael ei lanhau a'i roi mewn afonydd. Rhaid i'r cwmnïau dŵr weithio i gyrraedd y safonau uchel iawn a cheir rheoleiddio cadarn.
Mae'n bosibl i ansawdd dŵr mewn afonydd gael ei effeithio'n ddrwg gan ddŵr yn llifo i mewn o ffermydd a ffatrïoedd. Mae'n bosibl bod y dŵr hwn yn cynnwys plaleiddiaid a chemegau.
Mae'n bosibl bod bacteria mewn dŵr yn dod o nifer o ffynonellau, ond y tair brif ffynhonnell yw: dŵr yn draenio o ffermydd a threfi yn ystod glaw mawr; carthion heb eu trin yn gymysg â dŵr glaw yn llenwi'r system a gorlifo i afonydd (i atal cartrefi rhag cael llifogydd); a chartrefi a busnesau yn draenio dŵr budr i'r pibellau anghywir.